زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

سریه بشیر بن سعد به یمن و جبار




در پی خبر "حسیل بن نویره" در مورد حمله‌ی قریب‌الوقوع قبیله‌ی غطفان به مدینه، رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شوال سال هفتم هجری، بشیر بن سعد را برای این سریه اعزام کرد.


۱ - مفهوم‌شناسی


"سریه" از ماده «سرو» و به قطعه‌ای از سپاه گفته می‌شود که به دستور رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام می‌شدند، بدون آنکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همراه آنان خارج شود.
[۱] ابن عبدالبر،‌اندلسی‌، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه.ق.، چاپ اول، ص۹۵.    
[۲] البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
[۳] المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق.، چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    


۲ - علت وقوع سریه


درباره‌ی علت وقوع این سریه نوشته‌اند، حَسِیل بن نُوَیره که از قبیله‌ی اشجع و راهنمای رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی خیبر بود، به مدینه آمد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از او پرسیدند: از کجا می‌آید؟ او پاسخ داد: از منطقه « جُبَار » (آبی است متعلق به «بنی‌حمیس» که بین «مدینه» و منطقه‌ی «فید» واقع شده است.
[۴] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ‌ج۲، ص۹۸.    
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از حَسِیل بن نُوَیره در مورد اخبار آن منطقه پرسش نمودند و او در پاسخ گفت: گروهی از قبیله «غطفان» در منطقه‌ی «جناب» جمع شده بودند و قصد حمله به شما یا اطراف مدینه را دارند.
[۵] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۷.    
[۶] ‌هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۱-۹۲.    
[۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم، ج۳، ص۲۳.    
[۸] بیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۴، ص۳۰۱.    


۳ - اعزام بشیر بن سعد


در پی خبر "حَسِیل بن نُوَیره" در مورد حمله‌ی قریب‌الوقوع قبیله‌ی غطفان به مدینه، رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شوال سال هفتم هجری،
[۹] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۷-۷۲۸.    
[۱۰] الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۱.    
"بشر بن سعد" را احضار فرموده و برای او پرچمی بسته و سیصد تن را همراه او کردند. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دستور دادند تا سپاه، شب‌ها را حرکت کرده و روزها کمین کنند. حَسِیل بن نُوَیره هم به عنوان راهنما به همراه آنان حرکت کرد.
[۱۱] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۸.    
[۱۲] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۲.    
[۱۳] البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۴، ص۳۰۱.    
[۱۴] ابن الجوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۲ه.ق.، چاپ اول، ج۳، ص۳۰۳    
[۱۵] ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۹۱.    


۴ - حرکت به سوی غطفان


سپاه مسلمانان به راه افتاده، شب‌ها حرکت می‌کردند و روزها پنهان می‌شدند تا اینکه به منطقه‌ی «خیبر» در «سلاح» منطقه‌ای است در قسمت پایین خیبر
[۱۶] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ‌ج۳، ص۲۳۳.    
رسیدند. پس از آن از منطقه‌ی سَلاح حرکت کردند تا اینکه به نزدیک سرزمین دشمن رسیدند. در این حال حَسِیل بن نُوَیره گفت: اکنون فاصله میان‌ شما و دشمن به‌اندازه دو سوم روز یا نصف روز است. اکنون اگر مایلید شما در اینجا کمین کنید تا من به عنوان پیشاهنگ به سوی دشمن رفته و از آنان برای شما خبر بیاورم، در غیر این صورت همگی با هم خواهیم رفت. پس از مشورت و تصمیم‌گیری، حَسِیل بن نُوَیره به تنهایی برای کسب خبر به راه افتاد. او پس از مدتی بازگشته و به اطلاع مسلمانان رساند که گله‌های غطفانیان در همین نزدیکی است و آنان می‌توانند به آنان حمله کنند. پس از آنکه مسلمانان در مورد حمله به گله‌ها با یکدیگر مشورت کردند، تصمیم گرفتند تا گله‌های آنان را تصاحب کنند و پس از آن به تعقیب دشمن بپردازند.
[۱۷] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۸.    


۵ - حمله به گله‌ی غطفانیان


پس از آنکه مسلمانان به مشورت پرداختند، تصمیمِ حمله به فتنه انگیزان را گرفتند. حمله به غطفانیان برای مسلمانان بسیار پرمنفعت بود و علاوه بر دفع خطر متجاوزان، شتران زیادی نصیب مسلمانان کرد. نگهبانان شتران در پی وقوع این حمله گریختند و خود را به قبیله رسانده و خبر حمله‌ی مسلمانان را به اطلاع آنان رساندند. نتیجه این خبر فرار افراد قبیله از ترس مسلمانان و گریختن به سرزمین‌های دیگر بود. پس از غنیمت‌گیری، بَشِیر بن سَعد به همراه یاران خود به محل اجتماع دشمن رفت؛ ولی آنان را در آنجا نیافت و به سوی مدینه بازگشت.
[۱۸] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۸.    
[۱۹] الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۲.    
[۲۰] البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۴، ص۳۰۲.    
[۲۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم، ج۳، ص۲۳.    


۶ - پانویس

 
۱. ↑ ابن عبدالبر،‌اندلسی‌، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه.ق.، چاپ اول، ص۹۵.    
۲. ↑ البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
۳. ↑ المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق.، چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    
۴. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ‌ج۲، ص۹۸.    
۵. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۷.    
۶. ↑ ‌هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۱-۹۲.    
۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم، ج۳، ص۲۳.    
۸. ↑ بیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۴، ص۳۰۱.    
۹. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۷-۷۲۸.    
۱۰. ↑ الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۱.    
۱۱. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۸.    
۱۲. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۲.    
۱۳. ↑ البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۴، ص۳۰۱.    
۱۴. ↑ ابن الجوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۲ه.ق.، چاپ اول، ج۳، ص۳۰۳    
۱۵. ↑ ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۹۱.    
۱۶. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ‌ج۳، ص۲۳۳.    
۱۷. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۸.    
۱۸. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۷۲۸.    
۱۹. ↑ الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول، ج۲، ص۹۲.    
۲۰. ↑ البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۴، ص۳۰۲.    
۲۱. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم، ج۳، ص۲۳.    


۷ - منبع

سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سریه بشیر بن سعد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۱۱۶.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | جنگ های پیامبر | رویدادهای سال هفتم هجری | سریه ها | سیره سیاسی پیامبر | مقالات پژوهه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.